PC kullanıcıları, birçok farklı nedenden dolayı BIOS’u sıfırlamak isteyebilir. Bazı zamanlar sistemsel sorunları düzeltmek için tüm ayarları fabrika varsayılanlarına döndürmek size ilaç gibi gelebilir. Peki nasıl yapılır bu?
BIOS’unuzu birkaç farklı yöntemle sıfırlayabilirsiniz, ancak hepsinin etkisi aynıdır. Resetlediğinizde EXPO ve XMP profilleri, overclock ayarları, fan ayarları ve saat/tarih dahil olmak üzere BIOS üzerinde görebileceğiniz tüm her şey ilk haline döner.
Teknik olarak yeni nesil bilgisayarlar geleneksel BIOS yerine UEFI’ye sahip lakin ikisi de aslında temel olarak aynı şey. Bu nedenle ilerleyen dakikalarda daha çok yaygınlaşmış olan BIOS terimini kullanacağız.
Anakartı fabrika ayarlarına geri döndürmek, yaygın önyükleme sorunlarını düzeltmek veya keşke yapmasaydım dediğiniz değişiklikleri geri almak için basit ve harika bir yol olabilir. İlk önce kısaca BIOS’un ne olduğunu anlayalım, sonra sıfırlama seçeneklerine bakalım.
BIOS Nedir?
Bilgisayarınızın en önemli başlangıç programı olan BIOS (Basic Input/Output System-Temel Giriş/Çıkış Sistemi), sisteminizi başlatmaktan sorumlu yerleşik çekirdek işlemci yazılımıdır. Tipik olarak bilgisayarınıza bir anakart yongası ile yerleştirilmiş olan bu yazılım, PC işlevselliği için bir aracı işlevi görür. Yani işletim sistemi ile donanım arasındaki katmanlardan biridir.
Silinebilir, programlanabilir, salt okunur bir bellek (EPROM) yongası üzerinde programlanan BIOS, güç kaynağı kapatıldığında verileri tutan bu bellek yongasında depolanır. Bilgisayar yeniden açıldığında ise BIOS aynı saklanan verilerle yoluna devam eder.
BIOS sistemi ayrıca bilgisayarınızın işletim sistemi ile sabit disk, SSD, klavye, ekran kartı, yazıcı veya fare dahil olmak üzere tüm bağlı aygıtlar arasındaki veri akışını yönetmekten de sorumlu. Bilgisayarınızı her açtığınızda, BIOS bağlı aygıtlarınızın doğru çalışıp çalışmadığını ve doğru yerde olup olmadığını belirleyen POST (Power-On Self Test) adlı bir işlemden geçiyor. Tüm işlemler onay aldığında ise bilgisayarınız her gün olduğu gibi sorunsuz şekilde açılmaya devam eder ve birkaç saniye içinde içinde yükleme ekranı görünür.
UEFI Nedir?
UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) temelde zaten bir BIOS türüdür ve aynı işi yapar. Bu nedenle UEFI BIOS şeklinde de söylendiğini sıkça görürüz. Klasik BIOS ile UEFI BIOS’u ayıran en temel fark, bilgisayarın başlaması ile ilgili verileri “.EFI” dosyasında saklamasıdır. Bu “.EFI” dosyası depolama biriminde ESP (EFI System Partition) adı verilen bölümde bulunur. Bu bölüm aynı zamanda bootloader yani önyükleyiciyi de depolar.
CMOS Pili Nedir?
CMOS (Tamamlayıcı Metal Oksit Yarı İletken) pili, bilgisayarın anakartında bulunan küçük, madeni para şeklinde bir pildir. CMOS belleğinde tarih, saat ve donanım ayarları gibi önemli sistem bilgilerini depolayan CMOS çipine güç sağlar. Kullanıma bağlı olarak 2 ila 10 yıl arasında dayanır. Bilgisayar kapalıyken BIOS ayarlarını korumak için güç sağlar. Ayrıca hem masaüstü bilgisayarlarda hem de dizüstü bilgisayarlarda bulunduğunu belirtelim.
BIOS Arayüzü Üzerinden Sıfırlama
Masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar farklı BIOS türüne ve arayüzüne sahip olabilir. Ancak hepsi üç aşağı beş yukarı aynıdır, birbirine benzer terimler kullanılır. BIOS’a giriş yaptıktan sonra BIOS Reset (BIOS Sıfırlama), Fabrika Varsayılanları (Factory Defaults), Varsayılan BIOS (Default BIOS), Load UEFI Defauts (UEFI Varsayılanlarını Yükle) ve Load Optimized Defaults (Optimize Edilmiş Varsayılanları Yükle) gibi terimlerden mutlaka birini görürsünüz. Konulan isim farklı olsa da hepsi nin işlevi aynıdır.
- Bilgisayarınızı yeniden başlatın veya kapalıysa açın. Bilgisayar açılırken BIOS’a girmek için sistem için özel olarak tanımlanan tuşa basın. Bu tuş genellikle Delete veya F2’dir. Eğer giriş yapamadıysanız işlemi tekrarlayın ama bu kez tuşa daha sık aralıklarla basın. Not: Hangi tuşa basmanız gerektiğini bulamadıysanız, anakartınızın veya sistem üreticinizin web sitesine göz atın. Alternatif olarak kullanım kılavuzuna da bakabilirsiniz.
- BIOS Nedir, Nasıl Girilir?
- BIOS’a girdikten sonra ekranın etrafına bakın, arayüze bağlı olarak farklı menüler göreceksiniz. Menülerde gezinerek yukarıda bahsettiğimiz terimlerden birini bulun. Genellikle “Exit” menüsünde yer aldığını da ekleyelim.
- Ayarı aktifleştirmek için belirtilen tuşa basın. Bastıktan sonra karşınıza yapılan değişikliklerin bir listesi gelebilir. Gözünüz korkmasın, bu aşamada varsayılana döndürmek için sıfırlanacak çok sayıda ayarı göreceksiniz. Sonrasında lazım olacak ayarları bir kenara not edebilirsiniz.
1 – 4
İstendiğinde bilgisayarınızı yeniden başlatın. Eğer yeniden başlatma ekranı gelmezse ayarları kaydetme ve ayrılma (Save & Exit) seçeneğine tıklayın. BIOS’unuz varsayılan fabrika ayarlarına dönmüş olmalı.
Sıfırlama Anahtarını Kullanarak BIOS Sıfırlama
Daha çok “yeni nesil” diyebileceğimiz anakartların üzerinde BIOS sıfırlama anahtarı, yani düğmesi bulunmakta. Bu düğme arka I/O panelinde ya da anakartın üzerinde yer alabiliyor. Yani kasayı açmanız gerekebilir.
1 – 3
Anakartınızda bu düğmenin olup olmadığını öğrenmek için kullanıcı kılavuzunu veya anakartın resmi destek sayfasını okuyabilirsiniz. Bahsettiğimiz reset düğmesi genellikle CLR, CLEAR veya RESET gibi etiketlerle gösterilir.
- Bilgisayarınızı kapatın ve elektrik bağlantısını kesin. Gücü güç kaynağının arkasından veya prizden kesebilirsiniz.
- Anakart kapasitörlerini boşaltmak için kasanın güç düğmesine birkaç kez basın.
- Parmağınızla veya bir kalemin silgi ucuyla 5-10 saniye düğmeyi basılı tutun. Parmağınızı kullanıyorsanız, bilgisayarınızın içindeki herhangi bir şeye dokunmadan önce çıplak metal bir yüzeye dokunarak kendinizi toprakladığınızdan emin olun.
- Son olarak bilgisayarınızı tekrar güce bağlayın ve başlatın. Resetleme işlemi tamamlanmış olmalı, BIOS’a girerek ayarlarınızı yapmaya başlayabilirsiniz.
CMOS Pilini Çıkararak BIOS Sıfırlama
CMOS pili, bilgisayarınızın anakartında bulunan ve sistem kapatıldığında BIOS’a güç veren küçük bir pil. Böylelikle ana güç kaynağı olmadan veriler korunabiliyor. Pili çıkarıp yeniden takarak BIOS’u sıfırlayabilirsiniz:
- Bilgisayarınızı kapatın ve mümkünse gücünü kesin. Ardından anakarta erişebilmek için kasayı açın. Not: Dizüstü bilgisayarlarda bu işlemi yapabilmek için çok sayıda vida sökülmesi gerekecektir. Ayrıca garanti de geçersiz kalabilir.
- Şimdi anakartın üzerinden CMOS pilini bulun. Kartın üzerinde herhangi bir yere yerleştirilmiş olabilir, genellikle orta kısımlardadır. Zaten kendini hemen belli eder, benzer başka bir donanım yok. Bulamazsanız kılavuza bakabilirsiniz.
- Pilin yanındaki küçük tutucu pime basarak pili çıkarın.
- Bilgisayarınızın veya dizüstü bilgisayarınızın güç düğmesini 30 saniye boyunca basılı tutun. Bu işlem sistemin kapasitörlerinde kalan gücü boşaltacak ve hiç güç kalmamasını sağlayacak.
- Pili ve çıkardığınız diğer bileşenleri yerine takın. Güç bağlantısını yapın ve sistemi başlatın.
1 – 2
Jumper ile BIOS Sıfırlama
Her anakartta CMOS’u sıfırlamak için bir buton olmayabilir, böyle zamanlarda “jumper (bağlantı köprüsü, bir işlemi devreye sokmak için kullanılan atlama teli)” dediğimiz kısmı kullanabilirsiniz. Ancak bu yöntem dizüstü bilgisayarlar için değil masaüstü bilgisayarlar için geçerlidir.
Sisteminize bağlı olarak CMOS jumper’ın iki veya üç pini vardır, genellikle CMOS pilinin veya BIOS çipinin yakınında bulunur. Cihazınızın kullanım kılavuzuna bakarak tam konumu bulabilirsiniz; CLEAR_CMOS, JBAT1, CLRPWD, PASSWORD, CLEARTC, RESET CMOS veya CLEAR şeklindeki etiketleri arayın.
Eğer anakartınızda BIOS’u sıfırlamak için bir jumper varsa, bunu 3 pinden oluşan bir setin üzerinde ya da sadece 2 çıplak pinin üzerinde bulabilirsiniz. Eğer ikisi bir jumper ile bağlanmış 3 pin varsa, daha önce açık olan pin ile ortadaki pini köprülemek için jumper’ı hareket ettirmeniz gerekecek. Birkaç saniye bekleyin, ardından jumper’ı orijinal konumuna geri getirin.
1 – 3
BIOS’u sıfırlamak için yalnızca iki çıplak pin görürseniz, bunları bir jumper ile ya da tornavida başı gibi bir şeyle çok dikkatli bir şekilde köprülemeniz gerekecek. Sadece iki pini kısa devre yaptığınıza ve kart üzerinde başka hiçbir şeye dokunmadığınıza çok dikkat edin. Pinler ulaşılması zor bir yerdeyse ve CMOS piline erişmek daha kolaysa bu yöntemi kullanmalısınız.
- Bilgisayarınızı kapatın ve güç bağlantısını kesin. Üç pinli bir jumper varsa, atlama telini halihazırda bulunduğu yerden (konum 1 ve 2) taşıyın ve diğer pime (konum 2 ve 3) yerleştirin. İki pinli bir kurulumda jumper’ı çıkarmanız yeterli. Birkaç dakika bekleyin ve jumper’ı önceki konumuna geri getirin.
- Yöntem anakarta bağlı olarak değişkenlik gösterebilir, bu nedenle kullanma kılavuzunu takip etmekte yarar var. Bazı modellerde jumper “Clear” konumundayken (konum 2 ve 3) bilgisayarı açmanız, ardından tekrar kapatmanız ve jumper’ı varsayılan yerine getirmeniz gerekebilir.
- Jumper ile gelmeyen bazı iki pinli kurulumlarda, anakarttan başka bir jumper veya tornavida gibi metal bir nesne kullanarak pinleri kısa devre yapabilirsiniz. Ancak metale doğrudan dokunmadığınızdan emin olun. Kısa devre yapmak için kullandığınız nesneyi (tornavida gibi) on saniye kadar bekletin.
BIOS Sıfırlandığında Neler Silinir? Dosyalar Kaybolur mu?
Hiçbir dosya veya veriye bir şey olmaz. CMOS’u sıfırlamak yalnızca BIOS’u sıfırlar. Tarih ve saat ile birlikte sistem yapılandırma ayarları varsayılana döner. Bunun dışında hiçbir dosya silinmez.
Yeni İşlemci Takarken CMOS Sıfırlanmalı mı?
Hayır, gerek yok. Yeni işlemciniz mevcut sürümünüz BIOS tarafından destekleniyorsa doğrudan kullanabilirsiniz. Eğer desteklenmiyorsa BIOS güncellemesi yapmanız gerekecek.
Bununla dışında, güvenli olması için eski CPU ile ilgili önceki BIOS ayarlarını temizlemek için CMOS’unuzu sıfırlayabilirsiniz. Sadece tercih meselesi.
